Στη λάθος ακτή αναζητούμε τις ευθύνες
21 Ιουνίου 2023
Άρθρο μου στο The President για την εσωστρεφή και γι’ αυτό αναποτελεσματική αντιμετώπιση του προσφυγικού/μεταναστευτικού από την ΕΕ και την αναζήτηση ευθυνών από διάφορους δικαιωματιστές στη λάθος πλευρά του προβλήματος, σε εκείνην που κάνει τη μεγαλύτερη προσπάθεια και έχει τη μικρότερη ευθύνη στην υπόθεση της εκμετάλλευσης ανθρώπων που αναζητούν μια καλύτερη ζωή.
Οι ασκούμενες πολιτικές φύλαξης δεν είναι ικανές να περιορίσουν δραστικά τις παράτυπες και οργανωμένες μεταναστευτικές ροές, που συνήθως ακολουθούν τις πιο επικίνδυνες διαδρομές και έχουν συχνά τραγική κατάληξη, όπως συνέβη στο πρόσφατο ναυάγιο στα διεθνή ύδατα ανοιχτά της Πύλου. Από το 2013, οι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται, στην προσπάθεια να διασχίσουν τη Μεσόγειο με προορισμό τις ακτές της Ευρώπης υπολογίζονται σε 26.750 από την Ύπατη Αρμοστεία. Μόνο πέρυσι, σημειώθηκαν 330.000 παράτυπες διελεύσεις των ευρωπαϊκών συνόρων.
Αντιλαμβάνεται ο καθένας ότι το σύνθετο πρόβλημα του προσφυγικού και μεταναστευτικού δε μπορεί να αντιμετωπιστεί -και πάντως όχι βραχυπρόθεσμα- μόνο με θετικά μέτρα, δηλαδή με πολιτικές που θα στοχεύσουν στην άμβλυνση των αιτίων που οδηγούν εκατομμύρια ανθρώπους στο παράτολμο αυτό εγχείρημα. Ούτε, βέβαια, μπορεί να αποτελέσει τη λύση του προβλήματος μόνο η διευκόλυνση των νόμιμων μεταναστευτικών οδών, αφού πάντοτε εκείνοι που θα επιζητούν ένα καλύτερο μέλλον στα κράτη της Ευρώπης θα είναι ασυγκρίτως περισσότεροι από όσους μπορούν αυτά να υποδεχθούν. Είναι, συνεπώς, αναγκαία η επιτήρηση και φύλαξη των συνόρων και κυρίως η εξάρθρωση των διεθνών κυκλωμάτων διακίνησης μεταναστών.
Όμως, όσο αυτή η προσπάθεια θα εξελίσσεται στα ευρωπαϊκά σύνορα, θα αποδεικνύεται μάταιη, διότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποτρέψεις έναν άνθρωπο από μία τέτοια ενέργεια, όταν είναι αποφασισμένος να ρισκάρει την ίδια τη ζωή του. Εξάλλου, ένας τέτοιος έλεγχος γίνεται ακόμα δυσχερέστερος όταν κάποιες χώρες προέλευσης ή διέλευσης υποστηρίζουν ή ανέχονται την παράνομη μετανάστευση και τη διακίνηση των μεταναστών, μην προβαίνοντας στα αναγκαία μέτρα για τον περιορισμό τους. Το αυστηρό ποινικό πλαίσιο των χωρών εισόδου, για τον κολασμό των σχετικών εγκλημάτων, δεν έχει δραστικό αποτέλεσμα, αφού τα οικονομικά οφέλη από το εμπόριο ελπίδας είναι τεράστια, ενώ οι διακινητές που συλλαμβάνονται είναι μεν αυτουργοί αλλά μάλλον όχι οι ιθύνοντες.
Η ανεξέλεγκτη μετακίνηση εκατομμυρίων μεταναστών τα τελευταία χρόνια, ιδίως προς τις ευρωπαϊκές χώρες, συνιστά πολυδιάστατο πρόβλημα για τις κοινωνίες υποδοχής, έχει, δε, και δυσμενείς συνέπειες στις συνθήκες διαβίωσης και στους όρους απονομής ασύλου για όσους μετανάστες πληρούν τα σχετικά κριτήρια. Πρωτίστως, όμως, αποτελεί προσβολή της ανθρώπινης αξίας και κίνδυνο για τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων.
Ο μεγάλος αριθμός των θυμάτων, η βάναυση μεταχείριση από κυκλώματα, η επικινδυνότητα των πρακτικών, ο διασυνοριακός χαρακτήρας των εγκλημάτων και των συνεπειών τους, και το γεγονός ότι αποδεδειγμένα συνδέεται η τέλεσή τους με πράξεις ή παραλείψεις κρατικών οντοτήτων, επιβάλλει την κοινή αντιμετώπιση του φαινομένου, με την ανάληψη πιο ενεργητικών πολιτικών από την Ε.Ε.. Σίγουρα με την εξάντληση των διπλωματικών μέσων και τη σύναψη σταθερών και βιώσιμων συμφωνιών με τις χώρες προέλευσης ή με τρίτες ασφαλείς χώρες. Ίσως, όμως, και με την επιβολή διεθνών εννόμων συνεπειών στους εμπλεκόμενους, αν χρειαστεί ακόμα και από ένα ειδικό δικαιοδοτικό όργανο που θα επιλαμβάνεται αντίστοιχων περιπτώσεων, δεδομένου ότι η υποστήριξη ή ανοχή της παράνομης μετανάστευσης που θέτει σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή, θα μπορούσε να υπαχθεί στην κατηγορία των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.
Συνεπώς, η αναζήτηση από κάποιους των αιτίων και των ευθυνών στις ακτές προορισμού των μεταναστευτικών ροών, εκεί όπου οι υπηρεσίες των κρατών πρώτης υποδοχής καταβάλλουν αποδεδειγμένα τεράστιες προσπάθειες για τη διάσωση, την προστασία και την υποστήριξη εξανδραποδισμένων ανθρώπων, φαίνεται υποκριτική και στρεψόδικη. Μία παράλογη ενοχοποίηση του φιλελεύθερου κόσμου που δεν κατάφερε να επιλύσει τα προβλήματα όλης της οικουμένης.